Eind maart berichtte het Finanieele Dagblad over plannen van Dekker, minister voor Rechtsbescherming, om het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand ingrijpend te veranderen. Hij wil dat mensen die aanspraak willen maken op gesubsidieerde rechtsbijstand eerst naar een beoordelaar gaan, die bepaalt of de juridische hulp noodzakelijk is of dat er naar een andere oplossing kan worden gezocht.
De advocatuur en tegenstanders van de plannen vrezen hierdoor dat de rechtsgelijkheid in gevaar komt. Rechtsbijstand kan dan namelijk flink duurder uitpakken voor mensen die geen groen licht hebben gekregen van de beoordelaar.
Huidige stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand
In het huidige stelsel kan iemand via zijn of haar advocaat een verzoek indienen voor gesubsidieerde rechtsbijstand. De advocaat beoordeelt of de aanvraag in aanmerking komt en dient deze daarna in bij de Raad van Rechtsbijstand, waarop die bepaalt of de rechtsbijstand wordt toegekend of niet.
Advocatenkantoren via welke veel aanvragen binnenkomen, worden via steekproeven gecontroleerd door de raad. Op die manier wordt mogelijk misbruik van het stelsel aangepakt.
Het nieuwe plan: instellen van een beoordelaar
In de plannen van Dekker is het niet langer de advocaat die beoordeelt of een aanvraag in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Mensen moeten dan naar een speciale beoordelaar toe. Die kijkt naar de situatie en geeft de rechtszoekende daarna een bepaalde richting. Het doel van deze beoordelaar is om zich meer te richten op alternatieve oplossingen en zo het aantal rechtszaken terug te dringen. Een voorbeeld van een alternatieve oplossing is mediation.
Nog veel onduidelijk
Er worden vraagtekens gezet bij de onafhankelijkheid van een dergelijke beoordelaar. De overheid is namelijk in meer dan de helft van de gevallen de tegenpartij van de aanklager met gesubsidieerde rechtsbijstand.
Bovendien maken de plannen nog niet duidelijk hoe deze verandering in het stelsel gefinancierd zou moeten worden.
Grotere kloof door beoordelaar
Een ander argument dat sceptici aandragen, is dat de toegang tot recht is vastgelegd in de grondwet. Het is niet aan de overheid om hier veranderingen aan toe te brengen. Ook zou het instellen van een beoordelaar zorgen voor een groter gat tussen rijk en arm in de samenleving. Mensen die niet voldoende geld hebben zijn voor rechtsbijstand namelijk afhankelijk van de subsidie en de toegang hiertoe wordt moeilijker door de beoordelaar.
Advocaat is al beoordelaar
Daarnaast is het niet zo dat er in het huidige stelsel niemand is die bekijkt of een zaak in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand. De advocaat van de rechtzoekende filteren de zaken immers ook al. Bovendien bepaalt ook de Raad van Rechtsbijstand daarna nog of de aanvraag wordt toegewezen.
Gehoopt wordt dat minister Dekker zich bij de verdere invulling van het plan nog enigszins laat bijsturen.
Bron: Het Financieele Dagblad, 19 maart 2019